woensdag 1 juni 2016

Financieel opvoeden

Hoe leer je een kind om op een verstandige manier met geld om te gaan?
Kinderen die al op jonge leeftijd leren hoe ze met geld om moeten gaan, komen later minder vaak in de financiële problemen. Financiële opvoeding is dus van essentieel belang om kinderen voor te bereiden financiële zelfstandigheid.



Waarom financieel opvoeden?

Financiele opvoeding is in onze optiek niets anders dan kinderen met geld leren omgaan:
  • keuzes leren maken tussen wat ze nodig hebben en wat ze graag zou willen hebben 
  • deze wensen leren afstemmen op hun 'inkomsten'
  • met een beperkt, vast bedrag een bepaalde periode leren overbruggen
Wat wij zelf belangrijk vinden is dat onze zoon (tien jaar) hierbij ook fouten mag maken. Want daar leert hij van. Een onverantwoorde keuze nu heeft over het algemeen minder impact dan als hij op latere leeftijd deze keuze maakt. Voorkomen kun je het niet, maar je kunt ze wel een goede en gezonde financiële basis meegeven.

Financieel opvoeden: hoe doe je dat?

Dat is natuurlijk heel persoonlijk. Maar er zijn wel een aantal handvatten: 

- zakgeld en kleedgeld
- sparen
- lenen
- omgaan met verleidingen, zoals reclame


Zakgeld en kleedgeld

Toen onze zoon een jaar of zes á zeven was, begonnen wij met zakgeld. Uit mijn hoofd kreeg hij € 0,50 per week. Naarmate hij ouder werd, is dit bedrag steeds een beetje verhoogd. Nu hij tien jaar is, krijgt hij nog altijd € 0,50 per week. Dit is vrij besteedbaar. Daarnaast krijgt hij € 1,25 per week om te sparen. Wij maken dit op maandbasis over naar zijn eigen jongerengroeirekening. Hierover later meer.

Hij is nog te jong voor kleedgeld, maar zodra hij op de middelbare school zit willen wij ook hier mee beginnen.

Het NIBUD geeft richtlijnen voor het geven van zak- en kleedgeld voor kinderen vanaf respectievelijk 6 en 12 jaar. 

Voor wat betreft het zakgeld zitten wij, zie ik nu, redelijk aan de ondergrens.


Sparen

Over sparen voor je kind(eren) schreven wij al eerder een blog. Sparen door kinderen is weer wat anders :-) 
Door te sparen leren kinderen grote uitgaven te plannen. Dat kunnen ook onverwachte uitgaven zijn, voor leuke of minder leuke dingen.

Wij zijn begonnen met een fysiek spaarpot. Zo kon onze zoon zien hoe het geld dat hij krijgt steeds een klein beetje groeit. Nu hij een eigen jongerengroeirekening heeft, storten wij een deel van zijn zakgeld op deze rekening. Het voordeel van een dergelijke rekening is dat wij de restricties zodanig zelf kunnen aanpassen dat - naar mate hij ouder wordt - hij steeds meer zelf kan regelen op financieel vlak, zoals internetbankieren en pinnen.

De appel valt niet ver van de boom, want ook onze zoon is erg spaarzaam. Inmiddels heeft hij voor zijn leeftijd een flink spaarbedrag op zijn rekening staan. Hoewel wij altijd open zijn over onze financiën, vinden wij het niet passen om dat ook te zijn over zijn financiën.

Lenen

Volgens het NIBUD blijkt dat steeds meer jongeren het normaal vinden om te lenen, voor bijvoorbeeld een vakantie, scooter of hoge telefoonrekening. Dan is er ook nog de lening voor een eventuele studie. Hoewel wij voor de eerste genoemde voorbeelden geen voorstander zijn, vindt het NIBUD het niet per definitie verkeerd, zo lang de lening binnen het budget van de jongere past. 

Het is belangrijk, en daar ben ik het met het NIBUD eens, dat het belangrijk is om kinderen te leren wat verantwoord lenen is. Dat betekent van te voren nadenken of de lening wel echt noodzakelijk is, over hoe lang en hoeveel er betaald moet worden en of dat dus binnen het budget kan. Overigens heeft het NIBUD ook hier weer een mooie tool voor, die jongeren een handvat biedt voor het opstellen van begroting.

Omgaan met verleidingen, zoals reclame

Reclame is overal: op televisie, social media, in online games en op straat. Maar ook vriendjes en/of vriendinnetjes spelen hierin een rol: een soort mondelinge reclame :-) 

Onze zoon weerbaar maken tegen reclame vinden wij ook belangrijk: het herkennen van verschillende vormen en deze leren doorzien. 
Uitgangspunt daarbij is dat hem er op wijzen dat hij zijn geld moet uitgeven aan dingen die hij zélf leuk en belangrijk vindt. Niet wat anderen hem vertellen. Dat is natuurlijk niet altijd makkelijk, maar ook hier zien wij echt wel het effect van een financiële opvoeding. Waar hij eerder snel geneigd was iets te overhaast en ondoordacht te willen kopen, denkt hij nu steeds vaker langer na over een grotere aankoop. Of ziet er gewoon van af, omdat het na verloop van tijd niet meer interessant is. Zo wil hij graag al langer een action camera van GoPro. Niet goedkoop, maar inmiddels zijn wij al een paar maanden verder in het beslisproces. Er goed, bewust en weloverwogen over nadenken - en er voldoende voor sparen voordat je het kunt kopen - is de essentie denk ik. 

Orthodoxe manieren

Laatst las ik een artikel dat naast bovengenoemde onderwerpen ook een aantal wat meer 'orthodoxe' tips beschrijft.

Zo zou het kinderen helpen als ouders ’hardop boodschappen doen’: bij elk product dat ze in het winkelwagentje leggen uitleggen waarom dat product en niet een ander merk kiezen. Doel is om een kind te laten zien wat het verschil is tussen een goede en een slechte prijs-kwaliteitsverhouding.

Daarnaast zouden vaders en moeders er alles aan moeten doen om hun kind goed te laten worden in rekenen en wiskunde. Rekenen dus, maar ook economie: waar komt dat geld eigenlijk vandaan? Kinderen van vijf denken dat alle mensen geld krijgen, als een soort manna dat uit de hemel komt vallen. "Vertel je kinderen waarom je geld uit de muur kunt halen, en hoe je dat geld verdiend hebt.”, aldus de Britse schrijfster Hammond.

Ouders moeten hun kinderen zelfs vertellen hoeveel ze verdienen, vindt
Hammond. "Benadruk dat ze het niet op het schoolplein moeten rond schreeuwen, maar vertel het wel. Veel jongvolwassenen hebben geen idee wat hun ouders verdienen, en geen idee van hoeveel geld er nodig is om een bepaalde leefstijl te financieren.”

En dat zakgeld? Een deel daarvan moet linea recta terug de huishoudpot in, als een soort van belasting. Hammond haalt de Amerikaanse auteur Neale Godfrey aan, die een tarief adviseert van 15%. "Het hele gezin mag vervolgens bepalen wat er met de geïnde taks moet gebeuren”, citeert de Britse Godfrey. "Zo ver hoef je niet te gaan, maar vraag je kinderen op z’n minst waar ze graag geld aan zouden uitgeven, en waaraan niet.”
"Kinderen zijn niet altijd goede spaarders”, voegt Hammond nog toe. "Heb daar vrede mee. En geef je kinderen, als ze ouder worden, mee dat geld niet gelukkig maakt.”

Eerlijk over jouw financiën

Wat ons triggert is de opmerking dat ouders aan hun kinderen moeten vertellen hoeveel zijn verdienen. Dat is nu juist wat wij doen. Wij vertellen onze zoon wat wij verdienen, óók als er extra's zijn. Daarbij vertellen wij ook nadrukkelijk dat dat wel heel privé is, en niet iedereen er van op de hoogte hoeft te zijn.
Maar ook wat je er voor moet doen, dat wij er hard voor moeten werken. Zo dacht hij oprecht dat papa - die in de ICT werkt - de hele dag achter zijn computer spelletjes speelt :-)
En last but not least waar die inkomsten voor gebruikt worden, wat het kost. Natuurlijk zitten wij niet samen met hem achter onze begroting, maar laten wij hem wel spelenderwijs nadenken over wat bijvoorbeeld wonen kost, energie kost en boodschappen. 

Wij merken echt steeds meer dat hij beseft wat er allemaal bij komt kijken, zij het natuurlijk op het niveau dat bij zijn leeftijd hoort. Het laten zien hoe wij het doen, maakt denk ik ook dat de appel niet ver van de boom valt. Hij krijgt inzicht en denkt er steeds bewuster over na.

Financieel opvoeden, hoe doe jij dat? En vertel jij jouw kinderen wat je verdient en waaraan je het uitgeeft?

19 opmerkingen:

  1. Ja, zeker. Vanaf groep 7 meer zakgeld, en meer verantwoordelijkheid. Dus 2,00 per week, en een kadootje kopen voor je ouders en vriendjes op school, bijeen partijtje. Daar leren ze ook van om af en toe wat voor een ander te kopen. En verder, de basis krijgen ze, extra kunnen ze bij kopen. Als mijn dochter van 15 haar haar wil verven betaalt ze dat zelf, knippen betalen wij. Steeds wat meer zelf, dus.
    G

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. G, bedankt voor jouw reactie! Dat zijn wij ook van plan, met ingang van volgend schooljaar (groep 7) een cadeautje kopen voor zijn ouders. Voor kinderfeestjes twijfelen wij nog, omdat het dan al snel om € 7,50 per feestje gaat. Met 5 á 6 kinderfeestjes gaat het dan al snel om € 45,00. Met het zakgeld dat hij nu krijgt, blijft er niet veel over. Of wij moeten de verdeling anders leggen tussen zakgeld om uit te geven en te sparen. Een goede trigger om eens over na te denken, bedankt!

      Verwijderen
  2. Petje af voor jullie ijzersterke blogs, telkens maar weer.
    Waar komt die inspiratie toch vandaan?

    Onze zoon krijgt een euro in de week en daarnaast komt hij niets te kort. Hij kijkt er niet zo naar om, maar als ik aan zijn bankrekening kom dan wordt hij toch wel scherp.

    We proberen wel dingen bij te brengen over geld, inzicht te geven, maar hij is nu 11 en heeft hele andere interesses momenteel en om dan maar te blijven hameren vinden we toch wel moeilijk.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Leuk dat je zo positief reageert. Van jouw compliment ga ik bijna blozen :-) Voor wat betreft de inspiratie: het komt wanneer het komt. Dat is dan ook de reden waarom de ene keer er frequenter blogs verschijnen dan een andere keer. Maar uitgangspunt blijft dat het leuk moet zijn om te bloggen, ervaringen te delen. Te leren van reacties van onze lezers. Dat straalt blijkbaar ook uit in de manier hoe de blogs tot stand komen.

      Het verschilt ook erg per kind denk ik, in welke mate hij of zij er mee bezig is. Op die leeftijd zijn er voldoende andere interesses :-) Dat is ook, denk ik, niet de essentie. De essentie is om het ze ook op financieel vlak te blijven begeleiden, inzichten te blijven aanbieden. En zo lang dat niet op een dwingende manier gaat (hameren) is daar niets mis mee.

      Verwijderen
  3. Wij zijn heel open naar onze kinderen toe over geld. We betrekken ze ook bij het beslissingsproces als er iets groots aangeschaft gaat worden. Het is leuk om dan te merken dat ze er serieus over nadenken en ideeen aandragen waar wij zelf nog niet aan gedacht hadden.

    Het heffen van belasting over zakgeld gaat me persoonlijk wat ver. De kinderen weten wel dat we belasting betalen en hoeveel en hoe je aangifte doet, maar daar houden we het bij.

    N.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Leuk dat je jouw ervaringen hier wit delen!

      Van het betrekken van kinderen in het beslissingsproces bij grotere aankopen ben ik groot voorstander. Wij doen dat ook sinds een tijdje, en inderdaad, je staat er versteld van hoe serieus kinderen er over nadenken en ideeën aandragen. Ik kan daar echt enorm van genieten :-)

      Het heffen van belasting over zakgeld is wat mij betreft ook wel wat orthodox. Ik heb het voorbeeld opgenomen om de uitersten ook te belichten. Laat duidelijk zijn dat dat mijn voorkeur ook niet heeft, al is het maar omdat dat ook voor het zakgeld voor X. en mij geldt :-)) Wel een goed punt trouwens, als onze zoon wat ouder is, om hem ook bij de aangifte te betrekken. Nu weet hij dat er belasting betaald moet worden, en dat is genoeg voor zijn leeftijd. Bedankt voor de tip!

      Verwijderen
  4. Ik ben ook begonnen toen de kids heel klein waren. Zakgeld kregen ze waarvan een gedeelte gespaard moest worden. Ook vakantiegeld. Nadeel daarvan was dat (hebben we ook maar 1 jaar gedaan) ze zelf hun drankje op een terras moesten betalen en dat deden ze niet. Terwijl als wij betaalden ze dat wel deden. Afgeschaft.
    Inmiddels zijn de kids bijna 17 en 14. Ze krijgen 25 euro zakgeld per maand en moeten daar alles zelf van doen. Werken ze ergens dan betekent dit vanaf 15 jaar de helft van de verdiensten op een 'geblokkeerde' rekening sparen. Zoonlief heeft inmiddels bijna 1700 euro gespaard. Maar juist hij kan slecht met geld omgaan. Hij is heel impulsief en geeft zomaar 20 euro uit aan niets. Of gaat eten voor 25 euro. Wij zijn blij dat de helft gespaard wordt. Dat heeft hij straks hard nodig.
    Ook kleedgeld krijgt hij niet meer, want dat geeft hij ook uit aan bv vuurwerk. Dat beheren wij weer voor hem. Hij heeft meer begeleiding en structuur nodig.
    Daarentegen onze dochter doet het goed, heeft inmiddels telebankieren en gaat vanaf 15 jaar ook sparen. Ze heeft altijd geld in de beurs en geeft doordacht uit. (behalve als ze snoep koopt haha)Ook krijgt zij kleedgeld.
    Zo zie je maar, dezelfde financiële opvoeding maar toch een heel andere uitwerking.
    Wij blijven hoop hebben en houden. Voordeel is wel dat zoonlief open staat voor advies.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dit heeft alles te maken met de pubertijd...WMT

      Verwijderen
    2. Bedankt voor jouw zeer uitgebreide reactie! Leuk dat je dat hier wilt delen! Ik vind dat erg waardevol om te lezen! En daarin ben ik vast niet de enige!

      Vakantiegeld, dat doen wij ook. Het is grappig om te zien dat, in tegenstelling tot zijn spaarzame karakter thuis, hij het op vakantie uitgeeft aan ijsjes. Hij trakteert ons dan wel graag, dat dan weer wel de lieverd :-)

      Het sparen van de helft van verdiensten vind ik niet eens zo'n gek idee. Die neem ik mee voor als hij een aantal jaren ouder is.

      Best bijzonder inderdaad dat een zelfde (financiële) opvoeding een andere uitwerking heeft. Dat is ook karakter gebonden, en wordt wellicht ook, zoals anoniem hierboven aangeeft, ook wel (sterk) beïnvloed door puberale hormonen.

      Verwijderen
  5. Wij vertellen wel waar geld vandaan komt en dat als je niet werkt je niet je huis kunt betalen etc. Soms vragen ze hoe duur een auto is, en dan zeggen we dat. Grote ogen natuurlijk. Of hoe duur je huis elke maand kost. Dat mogen ze best weten, en dat je voor dingen moet sparen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik denk dat jullie aanpak heel goed is. Het besef waar geld vandaan komt, de oprechte verbazing wat alles kost. Heel herkenbaar!

      Verwijderen
  6. Wij hebben onze kinderen altijd bewust financieel opgevoed. Ze gaan alle drie verstandig met geld om. Onze dochter is net achttien geworden en heftig aan het puberen...(Hoezo laat??)Ze heeft VWO+ niveau en kan opeens niet meer met geld omgaan. Ze smijt met geld...Wij sparen ook voor haar, een rekening op haar naam...waar zij dus vrij over kan beschikken sinds ze achttien is. Gelukkig komt ze hier niet aan en ook nog niet aan haar eigen spaargeld. In goed overleg staat het geld nu op onze spaarrekening voor na haar studie. Momenteel denkt ze niet verder dan het moment. Wij lenen haar geen geld. Op is op! Ze gaat eerst maar lenen bij DUO, heeft ze haar propedeuse gehaald, lossen wij af. Wij staan voor een raadsel dat ze zo laat is gaan puberen...Niet iedere puber kan verstandig met geld omgaan ook al krijgen ze wel een goed voorbeeld en wordt hen dit aangeleerd. De overheid gaat er van uit dat pubers op hun 18e 'verstandig' met geld om kunnen gaan. Vrij beschikken over hun spaarrekening, scholierentoeslag, zorgtoeslag, alimentatie, dit zijn nogal bedragen waar ze over kunnen beschikken...Gaat het fout dan zijn ouders tot 21 jaar verantwoordelijk...WMT

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. WMT, bedankt voor jouw zeer uitgebreide reactie. Fijn dat je dat hier met ons wilt delen!

      Ik kan mij goed voorstellen dat het jullie voor een raadsel stelt. Het is denk ik dan ook een verstandige (en krachtige) keuze om, uiteraard in onderling overleg met haar, haar spaargeld 'te beheren' tot na haar studie. Het zou zonde zijn, en daar denkt zij ongetwijfeld op een later moment net zo over, als dat nu grotendeels zou verdwijnen. Verstandig dus om daarin grenzen te stellen, geen geld te lenen en het af te lossen met hetgeen jullie achter de hand hebben gehouden.

      Ik ben er voorstander van om de wettelijke termijn van financiële vrijheid (18 jaar) en de financiële verantwoording van ouders gelijk te trekken naar de leeftijd 21 jaar. Zo kan iet de situatie ontstaan dat ouders tussen de 18 en 21 jaar op de blaren kunnen zitten voor de daden van hun kinderen.

      Verwijderen
  7. Vanaf 15 jaar laten werken (bijbaantje ) . Dan leren ze de waarde van geld

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Helemaal eens met flyingdutchboy, dat opent echt hun ogen.
      Bovendien leren ze veel vaardigheden waar ze 'groot' van worden; verantwoordelijkheid dragen, samenwerken, doorzetten.
      Dat leren ze thuis natuurlijk ook wel maar 'in de echte wereld' is het toch anders.

      Groet Erna

      Verwijderen
    2. Ik ben het helemaal met jullie eens! Een bijbaantje op die leeftijd geeft inzicht in de waarde van geld. Maar dat niet alleen, zoals anoniem hierboven al aangeeft. Ik heb dat zelf ook zo ervaren. En het vormt een kind ten goede.

      Verwijderen
  8. Eerlijk zijn lijkt me ook het beste. Ik wist wel niet wat mijn vader verdiende (ook nooit gevraagd eigenlijk) maar mijn moeder legde wel altijd uit waarom we iets niet kregen. Zo leer je echt veel. Ik merk echt bij anderen dat die de reflex hebben om in de supermarkt gewoon het eerste wat ze zien te nemen, zonder rond te kijken naar goedkopere optie terwijl dat voor mij doodnormaal is.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ilona, leuk dat je reageert!

      Eerlijk duurt het langst, zeggen ze dan ook niet voor niets :-) Uitleg, begeleiding is denk ook ik het beste dat werkt. Mensen die dat minder of niet vanuit huis hebben meegekregen, kunnen dat later ook niet, of althans minder goed vanuit hun mee gekregen achtergrond, toepassen. Dan krijg je die situaties die jij beschrijft. Uitzonderingen daargelaten natuurlijk.

      Verwijderen
  9. Ik probeer ze financieel op te voeden door het goede voorbeeld te geven. En natuurlijk leg ik dingen uit.

    Huisvlijt

    BeantwoordenVerwijderen

Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.

Totaal aantal pageviews